۵۰ سال پیش وقتی آن موجود موذی با خانواده خود وارد شهرهای بزرگ ما شد تحقیقات نشان داد این مهمان ناخوانده چیزی نبود جز یک موش آن هم از نوع نروژی که اولین بار از راه گمرک وارد پایتخت شد و دیگر دلشان نیامد این شهر را ترک کنند این درحالی است که موش نروژی نسبت به همنوعانش درشت تر بوده و در رژیم غذایی اش به همه چیز خوری معروف است . حالا موش های نروژی نزدیک به 5 دهه است که شهر های ما را برای زندگیشان انتخاب کرده اند و به نوعی شهروند این شهرها شده اند . شواهد هم بیان گر این واقعیت هست که آنان چنان از زندگی در محیط های شهری لذت می برند که به هیچ قیمتی حاضر به ترک آن نیستند .
چرا؟

مدت هاست دیدن موش های چاق و چله ای که در هر ساعتی از شبانه روز داخل رفیوژ ها و نهرها جست و خیز کرده و یا بین شمشاد های کنار جدول پرسه می زنند به صحنه ای عادی و البته تکراری در زندگی روزمره شهروندان تبدیل شده است . برخی شهروندان هم که با عدم رعایت نظافت و ریختن زباله ها در کنار خیابان و داخل جوی ها سفره رنگارنگی از خوراکی های متنوع و جالب توجه برای موش ها می گسترانند .
موشهای شهر ما رنج و خطر عبور از معابر و خیابان ها و لابه لای خودرو ها و عابران پیاده را به جان می خرند تا خود را به زباله های رها شده در اطراف مغازه ها و رستوران ها برسانند . به خصوص آن که وقتی هوا حسابی گرم می شود و به این سفره رنگارنگ زباله های آب میوه های خوشمزه چسبناک و شیرین نیز اضافه خواهد شد .
موش های شهر ما حالا دیگر از نظر جثه با گربه ها هم برابری می کند . آن ها به راحتی در کوچه ها و کانال ها و جوی ها جولان می دهند و دیگر از حضور گربه ها ابایی ندارند و شاید به همین دلیل است که دیگر شهرداری ها هم نمی توانند برای از بین بردن موش ها روی گربه ها حساب باز کنند .در واقع باید گفت گربه های شهری نمی توانند از پس موش های فاضلاب بربیایند زیرا این موش ها بزرگ هستند و گربه ها از موش های کوچک خانگی استفاده می کنند که تازه آن ها را نیز نمی خورند و فقط با موش ها بازی کرده و سپس آن ها را می کشند . گوشت موش های فاضلاب برای گربه ها هم لذیذ نیست .

انواع موش های خانگی شناخته شده :

الف : موس موسکولوس (Mus Musculus )
ب : راتوس راتوس (Rattus Rattus )
ج : راتوس نروژیکوس (Rattus Norvegicus)
سه موش ذکر شده اهلی بوده و اهمیت بهداشتی جهانی دارد به طوری که بحث موش و اهمیت بهداشتی آن در سطح بین المللی ناظر بر این سه گروه می باشد .

مشخصات موش های خانگی :

موس موسکولوس : (موش خاکستری ): وزن 10 تا 21 گرم پوزه نوک تیز طول بدن 6 تا 10 سانتی متر دم مساوی یا بلندتر از مجموعه طول سر و بدن گوش ها بزرگ و مشخص رنگ پوست خاکستری

راتوس نروژیکوس : (موش فاضلابی ) : وزن 150 تا 600 گرم پوزه گرد جثه بزرگ طول بدن 18 تا25 سانتی متر دم کوتاه تر از مجموع طول سر و بدن کوشها نسبتا کوچک و تا نیمه داخل موهاست رنگ پوست خاکستری مایل به قهوه ای

سه طریق مبارزه با موش :

2- مبارزه مکانیکی

1- روش های شیمیایی ( طعمه مسموم )

3– بهسازی محیط

هر روشی که برای مبارزه با موش انتخاب می شود باید در تمام مناطق به صورت هم زمان و هماهنگ با یک برنامه خاص و کنترل شده صورت گیرد .

1 – استفاده ازسموم خوراکی شامل : سموم ضد انعقادی که باید دور از دسترس اطفال و افراد نا آگاه کار گذاشته شود و سمومی که با محیط زیست تطابق داشته باشد

2- استفاده از تله های چسبی و یا زنده گیر

3- منافذ دیواره ها و سوراخ موش ها را با سیمان و قطعات کوچک فلزی یا خرده شیشه مسدود کرده و اطراف مجاری آب و فاضلاب واطراف محل دخول لوله ها به ساختمان با سیمان محکم گردد .

کلیه ظروف آب را در هنگام شب تخلیه شود . پنجره ها و درب ها را با توری محکم تجهیز کنید . از پخش مواد غذایی در انبار ها و ساختمان های آلوده به موش جلوگیری گردد و سعی شود مواد غذایی در ظروف دربسته نگهداری گردد . زباله ها را تا رسیدن رفتگران شهرداری در کیسه های زباله و در ظروف دربسته در منزل نگهداری کنید .

زیان آوری موش ها :

1– اهمیت بهداشتی

2- اهمیت اقتصادی

اهمیت بهداشتی : موش از نظر بهداشتی بیشتر از هفت نوع بیماری به انسان منتقل می کند برخی از این بیماری ها مانند طاعون به صورت اپیدمی ظاهر می شود و مرگ و میر حاصل از بعضی بیماری های منتقله از موش 10 تا 48 %متغیر است .

بیماری های منتقله از موش :

طاعون – تیفوس موشی -یرقان هموراژیک – لپتواسپیروز – ترشیئون – سودوکو – سالمونلو و سالک جلدی نوع روستایی (سودوکو 10 %و یرقان هموراژیک تا 48%مرگ و میر را دارد ).

اهمیت اقتصادی : زیان های اقتصادی موش چشمگیر است به طوری که 840 موش طی یکسال 15 تن مواد غذایی مصرف می کنند . همچنین موش ها در حین مصرف مواد غذایی خسارت های زیادی به تاسیسات و امکانات مراکز مصرف وارد می کنند و بررسی خسارت های وارده بر اساس تولید مثل سریع موش ها و میزان زاد و ولد آن ها که معمولا در طی یکسال تا 5 بار به طور متوسط زایش داشته و هر بار بین 14 تا 16 بچه به دنیا می آورند رقم نسبتا بزرگی را نشان می دهد .

بزرگترین قدم در راه مبارزه با موش :

· 1- محیط خانه و اطراف آن را تمیز نگه دارید . زباله هارا در کیسه های مخصوص جمع آوری نمایید . مواد غذایی و زباله های اضافی را در نهر ها و محل های خالی اطراف منزل نریزید و از دیگر همسایگان خود هم بخواهید که از این روش خوب پیروی کنند .

· 2- با قرار دادن مواد غذایی در ظروف سر بسته و کنترل دستشویی ها و توالت ها و وان حمام و اطراف مجاری فاضلاب و غیره به خصوص در هنگام شب محیط را تا حد امکان خشک کنید و آب و مواد غذایی را از دسترس موش ها دور کنید . در صورت احساس وجود موش در منزل با شناسایی لانه محل های رفت و آمد آن ها برنامه برای مبارزه تهیه کنید (با ریختن کمی گرد نرم در کنار دیواره ها می توانید آن ها ردیابی کنید) . بهترین روش مبارزه در منازل استفاده از تله ی چسبی موش گیر است که تهیه این نیز به راحتی میسر است .

این تله ها باید در مسیر رفت و آمد موش ها (کنار دیوار ) قرار داده شوند . حتی الامکان از طعمه گوشتی نظیر سوسیس و کالباس استفاده شود .

عادات غذایی :

موش های نروژی تقریبا هر نوع غذایی می خورند . وقتی حق انتخاب داشته باشند به لحاظ تغذیه ای رژیم متعادل را انتخاب می کنند و حتی غذاهای تازه و کامل را به جای غذاهای آلوده و کثیف انتخاب می کنند . آن ها دانه های حبوبات و گوشت ها و ماهی و مغز ها و بعضی از آن ها را ترجیح می دهند . موش ها در روز زمانی که غذا های خشک مصرف می کنند حدود 15 تا30 میلی لیتر آب می خورند . اما وقتی غذا های آبدار در دسترس باشد به آب کمتری نیاز دارند . غذا های زباله های خانگی یک رژیم نسبتا متعادل را می دهند و همچنین نیاز های آنان آب را برآورده می کند .

زیست شناسی کلی . تولید مثل . رفتار : موش های نروژی عمدتا شب رو هستند . آن ها معمولا در حدود غروب وقتی که شروع به جست و جوی آب و غذا می کنند فعال می شوند . بعضی از آن ها در طی ساعات روز وقتی که جمعیت موش ها زیاد باشد فعال می شوند . موش ها قدرت بینایی ضعیفی دارند بیشتر تکیه بر شنوایی و حس بویایی و چشایی و لامسه عالیشان دارند .

خسارت و شناسایی خسارت :

موش های نروژی مواد غذایی و غذای حیوانات را استفاده و آلوده می کنند . آن ها به محصولات مزارع پیش و در طی برداشت و در طی عمل آوری و ذخیره سازی خسارت می زنند . موش ها همچنین به مخازن و مواد بسته بندی آسیب می رسانند . موش ها باعث خسارت ساختاری به ساختمان ها به وسیله نقب زنی و جویدن می شوند . به فونداسیون های ساختمان ها و زیر بنا ها را آسیب می زنند و باعث نشست در جاده ها و بستر های راه آهن ها می شوند و به جوی های کانال های آب روش های شیمیایی : یاری و خاک ریز ها خسارت می زنند . موش ها می توانند سیم های الکتریکی یا لوله های آب را در ساختمان ها یا زیرزمین بجوند . آن ها با جویدن شکاف های در ها و درز های پنجره و دیوار ها و سقف ها و بام ها به ساختار ها آسیب می زنند . خسارت قابل توجه به ساختا های عایق بندی شده می تواند در نتیجه نقب زنی موش و لانه سازی در دیوار ها رخ می دهد .